جایگاه شوراهای اسلامی در قانون اساسی

شما می توانید برای مشاهده متن کامل قانونی اساسی (مصوب۵۸/۱/۱۰) از سایت مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی برروی لینک زیر کلیک نمایید.
قانون اساسی ایران جمهوری اسلامی ایران ( کل قانون اساسی)

اصل ۶ قانون اساسی

در جمهوری اسلامی ایران، امور کشور می بایست به اتکا آراء عمومی اداره شود. مثلا از راه انتخابات: انتخابات رئیس جمهور، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای شوراها ونظایر آن ها یا از راه همه پرسی در مواردی که در اصول دیگر این قانون معین می گردد.

اصل۷ قانون اساسی

طبق دستور قرآن کریم: «و امرهم شوری بینهم» و «شاورهم فی الامر»، شوراها، مجلس شورای اسلامی، شورای استان، شهرستان، شهر، محل، بخش، روستا و نظایر اینها از ارکان تصمیم‌گیری و اداره امور کشورند.موارد، طرز تشکیل و حدود اختیارات و وظایف شوراها را این قانون و قوانین ناشی از آن معین می‌کند.

اصل ۱۰۰ قانون اساسی

برای پیشبرد سریع برنامه‌های اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و سایر امور رفاهی از طریق همکاری مردم با توجه به مقتضیات محلی، اداره امور هر روستا، بخش، شهر، شهرستان یا استان با نظارت شورایی به نام شورای ده، بخش، شهر، شهرستان یا استان صورت می‌گیرد که اعضای آن را مردم همان محل انتخاب می‌کنند. شرایط انتخاب‌کنندگان و انتخاب شوندگان و حدود وظایف و اختیارات و نحوه انتخاب و نظارت شوراهای مذکور و سلسله مراتب آنها را که باید با رعایت اصول وحدت ملی و تمامیت ارضی و نظام جمهوری اسلامی و تابعیت حکومت مرکزی باشد قانون معین می‌کند.

اصل ۱۰۱ قانون اساسی

به منظور جلوگیری از تبعیض و جلب همکاری در تهیه برنامه‌های عمرانی و رفاهی استانها و نظارت بر اجرای هماهنگ آنها، شورای عالی استانها مرکب از نمایندگان شوراهای استانها تشکیل می‌شود. نحوه تشکیل و وظایف این شورا را قانون معین می‌کند.

اصل ۱۰۴ قانون اساسی

به منظور تأمین قسط اسلامی و همکاری در تهیه برنامه‌ها و ایجاد هماهنگی در پیشرفت امور در واحدهای تولیدی، صنعتی و کشاورزی، شوراهایی مرکب از نمایندگان کارگران و دهقانان و دیگر کارکنان و مدیران، و در واحدهای آموزشی، اداری، خدماتی و مانند اینها شوراهایی مرکب از نمایندگان اعضاء این واحدها تشکیل می‌شود. چگونگی تشکیل این شوراها و حدود وظایف و اختیارات آنها را قانون معین می‌کند

اصل ۱۰۵ قانون اساسی

تصمیمات شوراها نباید مخالف موازین اسلام و قوانین کشور باشد.

(درصورت مسجر شدن تخلفات،موضوع توسط هیات حل اختلاف رسیدگی به تخلفات شورای اسلامی شهر مشهد بررسی خواهد شد-درصورت ایجاد خسارت از انفصال از خدمت تا تضییع حقوق بیت المال (ماده ۵۹۸ قانون مجازات اسلامی))

 تاریخچه شوراهای اسلامی شهر بعد از انقلاب اسلامی

۱-۲- قانون تشکیلات شوراهای اسلامی کشوری مصوب ۱۳۶۰/۹/۱

شوراها به این ترتیب شکل گرفت:ابتدا شکل گیری شورای محلات، از بین آن ها شورای منطقه، سپس شهر، شهرستان واستان

مشکلات این قانون:
اعضای زیاد شواری اسلامی شهر
وظایف شورای شهر
تجربه کم مجلس
قانون شوراها بعد از انقلاب اسلامی چندین بار اصلاح گردیده است.

اهم مواردی که تاکنون در کلیه قانون شوراهای اسلامی همچنان به یادگار مانده است به شرح ذیل می باشد:

ماده۱۱- آن دسته از کارمندان دولت که به عضویت شورا درآمده و به وجود تمام وقت آن نیاز باشد، می توانند به عنوان مامور به خدمت در شوراها انجام وظبفه نمایند.مدت عضویت جزء سوابق خدمتی آنان محسوب می شود.
ماده۱۴- استانداران، فرمانداران،بخشداران وسایر مقامات کشوری که از طرف دولت تعیین می گردند، براساس اصل ۱۰۳ قانون اساسی در حدود اختیارات شوراها ملزم به رعایت تصمیمات آن ها می باشند.
ماده۱۷- شوراها دارای شخصیت حقوقی بوده وحق اقامه دعوی علیه اشخاص حقیقی و حقوقی و دفاع در مقابل دعاوی آنان علیه شورا را دارند.
ماده۱۸- شوراها می توانند اطلاعات لازم را که در ارتباط با وظایف شورا است از ادارات و سازمان های وابسته به دولت بخواهند و آنان موظفند اطلاعات لازم را در اختیار آن شورای قرار دهند.

۲-۲- قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهردار مصوب ۱۳۷۵/۳/۱۱

با عنایت به تغییرات و ضرورت اصلاح اساسی قانون شورا، مجلس در تاریخ ۹۶/۴/۲۰ براساس بند(۵-۱) ماده۳ قانون تدوین وتنقیح قوانین ومقررات کشور، با اعمال اصلاحات تا ۹۶/۴/۲۰ و تحت عنوان (قانون اصلاح مواردی از قانون تشکیلات، وظایف وانتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران ، مصوب ۱۳۷۵/۳/۱ بااصلاحات بعدی) تصویب نمود.
شما می توانید برای مشاهده قانون کامل شوراها (مصوب۹۶/۴/۲۰) از سایت مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی برروی لینک زیر کلیک نمایید.
قانون اصلاح موادی از قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب ۱۳۷۵/۳/۱ و اصلاحات بعدی

در اصلاحات جدید قانون ، ترتیب شکل گیری شوراها به ترتیب به شورای اسلامی شهر، سپس شهرستان،استان و در نهایت شورای عالی استان ها تغییر یافت.
شورای عالی استان ها به غیر از وظایف سایر شوراها می تواند طرح به مجلس شورای اسلامی ارائه ودرخصوص مسائل کلان شهرداری و شوراها تصمیم گیری نماید.
تغییرات در ساختار شوراها و در تعداد اعضای شوراها انجام شد.

۳- اهم وظایف شورای اسلامی شهر در ماده ۸۰ قانون شوراها

بند۵- برنامه ریزی درخصوص تشکیل انجمن ها و نهاد اجتماعی
بند۶- تشویق درخصوص گسترش مراکز گردشگری
بند۷- اقدام برای تشکیل نهادهای اجتماعی،امدادی
بند۸- نظارت بر حسن اداره و حفظ سرمایه ودارایی های نقدی،جنسی و اموال منقول شهرداری و همچنین نظارت بر حساب درآمد وهزینه
شورای شهر به عنوان امانتدار اموال عمومی شهر
دولت وظیفه نظارت را به شورا محول نموده است.(نظارت به معنی درست انجام شدن کار-نظارت به معنی مصرف مشخص هزینه مشخص در محل مشخص)
شورای شهر با حسابدار منتخب انجمن حسابداران رسمی ،قرارداد می بندد تا کل حساب های شهرداری را بررسی و در صورت تایید، شورای شهر به شهرداری مفاصا حساب ارائه نماید.
بند۹- تصویب آئین نامه ها(هیچ قانونی بدون دستورالعمل وآئین نامه قابل اجرا نیست)
آئین نامه ها یا توسط شورا تدوین می شود ویا توسط شهرداری

بند۱۰- تایید صورت جامع درآمد و هزینه شهرداری هر شش ماه یکبار واطلاع رسانی به مردم
بند۱۱- همکاری با شهرداری جهت تصویب طرح حدود شهر
بند۱۲- تصویب بودجه، اصلاح ومتمم بودجه وتفریق بودجه
بند۱۳- تصویب وام ها
بند۱۴- تصویب کلیه معاملات (۱۳ نوع) و نظارت بر آن ها
تبصره: جهت تسریع در مدیریت شهر تا سقف معینی از بودجه را شورا می تواند به شهردار تفویض نماید
بند۲۴- تصویب نام گذاری معابر
بند۲۶- تصویب نرخ خدمات
بند۲۷- نرخ کرایه مسافر درون شهری
بند۲۸- وضع مقررات مربوط به میدان های عمومی
بند۲۹- وضع مقررات برای برگزاری نمایشگاها
بند۳۱- انتشار صورت بودجه وهزینه شورا در پایان سال
بند۳۳- همکاری با شورای تامین شهرستان
شورای تامین در مواقع بحرانی برای شهر تصمیمی گیری می کند و شهردار باید از آن کسب تکلیف کند(به عنوان نمونه اجرای رای قلع بنای یک برج واحتمال بروز مشکلات اجتماعی و…)
بند۳۴- بررسی و تایید طرح های هادی، جامع شهرسازی، تفصیلی، حریم ومحدوده

اعضای شورای شهر باتوجه به عضویت در کمیسیون ها ، هیات ها و کارگروه های متعدد دستگاه های اجرایی باید خود را مجهز به سایر اطلاعات و قوانین نیز نمایند ازجمله ماده ۶۴ قانون مالیات های مستقیم، انجمن کتابخانه های عمومی شهرستان، کمیسیون ماده ۵ قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و…

۴- طرح ها و لوایح و اقسام آن به استناد ماده ۸۰ قانون شوراها

۱-لوایح دستگاه: پیشنهادهای نهادهای عمومی ودستگاه های اجرایی که از طرف عالی ترین مقام دستگاه یا نهاد ارائه می شود.
۲- طرح اعضا: پیشنهادهایی است که به امضای حداقل یک سوم از اعضای شورا شهر رسیده باشد و به هیات رئیسه تقدیم شود.
۳-طرح کمیسیون: پیشنهادهای کمیسیون تخصصی که پس از تیهه و بررسی و تصویب در کمیسیون ها به شورا ارائه می شود.

اقسام طرح ها و لوایح

عادی: طرح یا لایحه به صورت عادی پس از اعلام وصول توسط رئیس شورا به کمیسیون مربوطه ارجاع می گردد.
یک فوریتی: پس از وصول، نطق یک نفر موافق یا مخالف، تصویب یک فوریت با اکثریت مطلق حاضرین، ارجاع به کمیسیون جهت بررسی و رسیدگی کمیسیون خارج از نوبت واعلام به شورا
دو فوریتی: پس از وصول، تصویب دو فوریت با دو سوم حاضرین، بررسی در همان جلسه وتصمیم گیری نهایی

۵- گردش کار شورای شهر

۱- ارسال لایحه (درخواست مکتوب شهردار) یا طرح (اعضا شورای شهر،NGO ها وسایر افراد) به شورای شهر- تعریف اقسام لوایح و طرح ها در ماده۸۰ قانون شوراها
۲- پذیرش یا رد در جلسه اول شورا (هیات رئیسه وتشخیص فوریت)
۳- در صورت رد شدن موضوع منتفی و در صورت پذیرش می تواند برای اصلاح ارسال نماید و ظرف۱۰ روز ارسال برای هیات تطبیق(فرمانداری)، نمایندگان حوزه انتخابیه(مجلس)،شورای فرادست، دستگاه اجرایی مرتبط با موضوع
۴- هیات تطبیق پس از دریافت نظرات سه بخش دیگر، نظریه نهایی(مغایرت یا عدم مغایرت و بدون دخالت در محتوا-صراحتا عنوان شود) را ظرف ۱۴ روز به شورا اعلام می کند.
۵- جواب مثبت و بی جواب به معنی پذیرش

۶- درصورت پاسخ منفی هیات تطبیق،شورا می تواند جواب منفی را پذیرفته واصلاح و مجدد ارسال نماید و یا در صورت عدم پذیرش جواب منفی، ارسال موضوع برای هیات حل اختلاف ورسیدگی به شکایات استان
مصوبات شورای اسلامی شهر حداکثر ظرف ۱۰ روز باید به مراجع ذیل ارسال گردد:
هیات تطبیق(فرمانداری)-نماینده یا نمایندگان حوره انتخابیه(نماینده مجلس)-دستگاه اجرایی-شورای فرادست
مراجع ظرف ۱۴ روز باید پاسخگویی نمایند
موعدهای قانونی در ماده ۴۴۴ و ۴۴۵ قانون آئین دادرسی مدنی تعیین شده که در ۱۴ روز مهلت قانونی، روز های اول وآخر جز۱۴ روز حساب نمی شود وروزهای تعطیلات منجر به روز آخر نیز محسوب نمی شود.
تعدادی از مصوبات حتی اگر هیات تطبیق ظرف ۲ هفته پاسخ ندهد، یا حتی موافقت خود را اعلام نماید،می بایست توسط دستگاه دیگری تایید گردد(مانند کرایه تاکسی که باید به تایید استانداری به نیابت از وزارت کشور نیز برسد)
بعضی از مصوبات بعد از اجرایی شدن باید فرآیند دیگری را طی کنند.(مانند عوارض).
اگر هیات تطبیق ظرف ۲ هفته مغایرت مصوبه شورای اسلامی شهر را اعلام ننمایند، آن مصوبه لازم الاجرا می باشد. مطابق قانون مالیات برارزش افزوده-عوارض حتما تا ۱۵ بهمن ماه آگهی عمومی اعلام شود و از اول سال بعد قالبیت اجرا دارد.

۶- نکات کلیدی درخصوص مصوبات شورای شهر

۱- محل تشکیلات جلسه دردفتر شورای اسلامی شهر خواهد بود.
پس از قسم یادکردن اعضا شورا در فرمانداری باید مکان شورا مشخص گردد- هرمصوبه ای خارج از این مکان باطل می باشد.
۲- جلسات با دعوت رسمی رئیس شورا یا نائب رئیس برگزار می گردد.
اگر روزها در قالب مصوبه تعیین شود نیاز به دعوت نامه مجزا برای هرجلسه نیست.
۳- جلسات شورا با دوم سوم اعضا رسمیت می یابد.
۴- مصوبات شورا با اکثریت مطلق(نصف بعلاوه یک) معتبر می باشد.
به عنوان نمونه در یک شهر با ۹ نفر عضو در صورت حضور ۸ عضو جلسه رسمی است ولی درصورتی که ۴ نفر موافق باشند (کمتر از ۴.۵ نفر) مصوبه معتبر نمی باشد
برخی از مصوبات خاص مشمول اکثریت مطلق نمی باشد. (ماده ۸۰ قانون شوراها)

۷- ارکان شوراها

۱-۷- هیات رئیسه شورا و وظایف

هیات رئیسه (دارای شخصیت حقوقی مستقل) شامل رئیس شورا، نائب رئیس، منشی یا منشیان و سخنگو
مکاتبات شورای اسلامی با امضای رئیس شورا ومهر شورا و در غیاب رئیس شورا با امضای نائب رئیس شورا و مهر شورا صورت می گیرد
اعلام موضوع و اعلامیه های رسمی شورا، با هماهنگی و تایید هیات رئیسه شورا، توسط سخنگو شورا صورت می پذیرد.

وظایف هیئت رئیسه شورا

۱- همکاری با رئیس شورا
۲-تدوین برنامه
۳-اولویت بندی برنامه ها، تهیه وتنظیم دستور جلسات، ثبت مذاکرات شورا وپیگیری مصوبات شورا
۴- حفظ انتظام وانضباط شورا
۵- نظارت بر عملکرد نمایندگان منتخب شوراها و نهادها، سازمان ها، جامع وهیات ها(کمیسیون ماده۱۰۰، ماده۷۷، ماده۸ و… بیش از ۳۱ کمیسیون و ۲۰ کمیته وهیات در شهرداری وجود دارد)

۲-۷- کمیسیون های شوراو وظایف آن ها

شوراها با توجه به جمعیت شهر دارای کمیسیون های تخصصی می باشند.
حداقل ۲ کمیسیون –تعداد کمیسیون های زیاد با هماهنگی شورای فرادست امکان پذیر است.
بروجرد دارای ۷ کمیسیون اصلی  است

کمیسیون های اصلی شورای اسلامی 

• مالی و برنامه ریزی
• عمران
• حقوقی و نظارت
• خدمات شهری
• فنی و تخصصی املاک
• بهداشت ومحیط زیست وفناوری
• فرهنگی، اجتماعی

وظایف کمیسیون های شورا

با عنایت به این که ضرورت دارد لوایح واصله به شورا اسلامی شهر، به صورت دقیق بررسی و تمام جوانب اداری، اجتماعی وقانونی وبودجه ای در آن دیده شده است، فلذا طرح ها و لوایح به کمیسیون های تخصصی ارجاع می گردد.
بدیهی است کمیسیون های تخصصی در هرمورد از کارشناسان خبره وصاحب نظر دعوت و پیرامون موضوع، بحث وتبادل نظر می شود و نتیجه کار به صورت مصوبه کمیسیون به صحن علنی شورای اسلامی تقدیم می گردد. در هریک از کمیسیون ها، یک نفر رئیس، یک نفر نائب رئیس و یک نفر منشی ومخبر کمیسیون وجود دارد.